Herstel en empowerment
Vanuit de herstelbeweging wordt de noodzaak van de inzet van ervaringsdeskundigheid ter ondersteuning van herstel benadrukt. Veel GGz-instellingen willen dan ook graag ervaringsdeskundigen aanstellen om het herstelproces voor cliënten toegankelijker te maken. Hier zitten in de praktijk nog vaak haken en ogen aan. De begrippen herstel en ervaringsdeskundigheid lijken vanzelfsprekend, maar in de praktijk leveren ze vaak spraakverwarring en discussie op. Het worden bij gebrek aan visie gemakkelijk containerbegrippen die op allerlei manieren worden ingevuld. Dit leidt tot verschillende vormen van inzet van ervaringsdeskundigheid in de instellingen. Wanneer herstelprocessen bijvoorbeeld niet duidelijk worden onderscheiden van behandelprocessen, treedt de ervaringsdeskundige eerder op als ondersteuner van zorgprocessen. Wanneer herstel en behandeling duidelijk als verschillende processen worden opgevat treedt de ervaringsdeskundige eerder op als ondersteuner van herstelprocessen.Twee veelgebruikte definities van herstel zijn:- 'Herstel is een zeer persoonlijk en uniek proces waarin iemands opvattingen, waarde, gevoelens, doelen en/of rollen veranderen. Het leidt tot een leven met meer voldoening waarin hoop een plaats heeft en men kan geven en nemen ondanks de beperkingen die veroorzaakt worden door de aandoening. Herstel heeft te maken met het ontstaan van een nieuwe betekenis en zin in het leven, terwijl men over de rampzalige gevolgen van een psychiatrische aandoening heen groeit.' (Anthony, 1993)
- 'Het fundament van herstel is dat mensen met psychiatrische aandoeningen zelf bepalen welke betekenis ze aan hun problemen geven' (Plooy, 2009)
- Herstel is een uniek en persoonlijk proces, dikwijls opgestart vanuit een situatie van rouw en verlies.
- Herstel reikt over de grenzen van de psychiatrische aandoening heen naar een volwaardig leven.
Geestelijk (proberen te) herstellen is wat alle mensen doen bij een gebeurtenis die hen uit het lood slaat. In alle herstelverhalen in de psychiatrie is op de een of andere manier sprake van een hervonden persoonlijke kracht, die de ontwrichtende aandoening in een ander licht plaatsen en waardoor het mogelijk blijkt om een eigen betekenis aan de eerdere feiten te geven.
Bij een psychiatrische aandoening brengen bepaalde ervaringen de persoon uit balans en verliest iemand in meer of mindere mate de grip op het leven. Binnen de psychiatrische behandeling worden deze ervaringen door anderen geduid en wordt je geholpen om jouw ervaringen te ordenen. Dat leidt vaak tot goede behandeling en meer grip op het eigen leven. Maar het betekent ook dat die ervaringen en de betekenis die ze in de behandeling gekregen hebben, daarna voor de persoon een eigen en unieke betekenis moeten krijgen. Ze moeten een plek krijgen die past binnen het eigen levensverhaal. Dit is een belangrijk aspect van het proces van herstellen. In een herstelproces ontdekt iemand dat er altijd ruimte is om net iets anders naar je ervaringen te kijken dan anderen.
De context waarin het begrip herstel wortelt is voor de vernieuwende inzet van ervaringsdeskundigheid essentieel. Deze context werd gevormd door de opvattingen in en over de psychiatrie die voor mensen met psychiatrische aandoeningen een uitzichtloze situatie creëerden. Langdurige zorgafhankelijkheid en een verlies van persoonlijke en maatschappelijke rollen bood weinig ruimte om een betekenis aan het eigen beleven te geven. Maar toch bleek het mogelijk. Ervaringen als een ander gevoel over een situatie of herinnering gaven een gevoel van bevrijding en openden onvermoede mogelijkheden om iets net even anders te doen. Dit gaf hoop en versterkte de eigen levenskracht, ofwel empowerment.
Hoop en empowerment worden dan ook vaak genoemd als 'brandstof voor herstel'. Ze laten voelen dat er ruimte is voor voor het vinden van een eigen kleur en richting. Geleidelijk ervaren mensen meer regie over de eigen ervaringen en dus over het eigen leven naast en voorbij de aandoening. In zo'n proces van herschikken van de eigen ervaringen, wordt soms een ander licht geworpen op de psychiatrische problemen. Dat inzicht kan nieuwe aanknopingspunten voor de medische zorg en rehabilitatie bieden. Zelfbeschikking krijgt weer inhoud en vraagsturing wordt beter mogelijk naarmate een herstelproces vordert. Hoop en empowerment zijn universele verschijnselen maar de invulling ervan is altijd persoonlijk. Je kunt wel ruimte maken en krijgen om ze verder te ontwikkelen. Het delen van hoop en empowerment kan bij een herstelproces aanstekelijk werken. Het helpt wanhoop doorbreken en er kan er ruimte ontstaan voor andere, meer positieve ervaringen die empowerment versterken.
In de literatuur worden herstelprocessen beschreven in fases, aspecten of facetten. In de beschrijving van herstelprocessen wordt zichtbaar dat het vrijwel ondoenlijk is om unieke en persoonlijke processen op een uniforme manier te beschrijven. Belangrijke facetten van herstel zijn:- Het herwinnen van een positief zelfbeeld ondanks de strijd met de psychische aan-doeningen en handicaps. Dit is veelal een 'reis' of zoektocht naar zin en hoop, naar een leven waarbij de ziekte niet op de voorgrond staat.
- Greep op eigen leven en ziekte. Het gaat om het aanboren van eigen mogelijkheden en krachten (strengths), een positieve levenswijze, van stress-kwetsbaarheid naar actief zelfmanagement.
- Een leven herwinnen buiten de psychiatrie: een leven in een maatschappelijke omgeving met betekenisvolle activiteiten, sociale relaties en betrokkenheid (Ridgway, 1999).
woensdag
LINKS
LIVESITE
donderdag
Abonneren op:
Posts (Atom)